Εικαστικές Τέχνες και ελληνικότητα: διαβάζοντας την «ιδιωτική» γλώσσα της Αφαίρεσης
Περίληψη
Τύπος
Είδος δημοσίευσης σε συνέδριο
Είδος περιοδικού
non peer-reviewed
Είδος εκπαιδευτικού υλικού
Όνομα συνεδρίου
Όνομα περιοδικού
Ίνδικτος
Όνομα βιβλίου
Σειρά βιβλίου
Έκδοση βιβλίου
Συμπληρωματικός/δευτερεύων τίτλος
Περιγραφή
Στο άρθρο αυτό επιχειρώ να συνοψίσω την ιστορία της πρόσληψης της αφηρημένης ζωγραφικής στην Ελλάδα και ταυτόχρονα να θίξω ένα ερμηνευτικό ζήτημα που γεννά η επαφή με τη συγκεκριμένη μορφή καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ως γνωστόν, μία από τις κυρίαρχες τάσεις στην αντιμετώπιση του καλλιτεχνικού αυτού ρεύματος ήταν η εγγραφή χαρακτήρων «ελληνικότητας» στις αφηρημένες μορφές του Σπυρόπουλου, του Μάρθα, του Μαλτέζου, του Γαΐτη κ.ά. Μια σημαντική λοιπόν μερίδα της κριτικής (Σπητέρης, Προκοπίου κ.ά.) καταβάλλει προσπάθειες να νομιμοποιήσει στη συνείδηση του φιλότεχνου κοινού την Αφαίρεση ως «συνέχεια» παλαιότερων μορφών ελληνικής τέχνης. Από την άλλη, βέβαια, υπάρχουν αρκετοί κριτικοί και διανοούμενοι (Κανελλόπουλος, Τσάτσος) που αποκρούουν ρητά τον ισχυρισμό. Ξεκινώντας από την προϋπόθεση ότι η Αφαίρεση είναι μια γλώσσα ιδιωτική (στηρίζομαι κυρίως στην έννοια της κατά Wittgenstein «ιδιωτικής» γλώσσας) προσπαθώ να αναδείξω το αδιέξοδο της αναζήτησης ιχνών ελληνικότητας στη γραμμή και στο χρώμα. Οποιαδήποτε παρόμοια προσπάθεια είναι καταδικασμένη να αντλεί επιχειρήματα αποκλειστικά εκτός ζωγραφικής επιφάνειας («εξωκειμενικά») γι αυτό και κατά τη γνώμη μου παρουσιάζεται προβληματική ως προς την τεκμηρίωση αν όχι συνολικά μετέωρη. Στηρίζω την τοποθέτηση αυτή εξετάζοντας εν συντομία την περίπτωση του Γιάννη Σπυρόπουλου. Βλέποντας κανείς αφηρημένα έργα του Σπυρόπουλου δεν διακρίνει παρά τα ίχνη μιας γλώσσας διεθνούς που στηρίζεται στην απουσία άμεσης και γι αυτό αναγνώσιμης- αντιστοιχίας μεταξύ των σημείων. Θα πρέπει να ανατρέξουμε στον τίτλο για να βρούμε, να διαβάσουμε κυριολεκτικά αυτή τη φορά και τούτο κατά τη δεκαετία του 50 κι όχι στα έργα του 60-άμεση αναφορά στον ελληνικό τόπο. Η αφηρημένη δημιουργία που είδε το φως στη χώρα μας αλλά και η Αφαίρεση διεθνώς θα έλεγα-συνιστά μια περιοχή στην οποία θα μπορούσαμε να θέσουμε υπό κριτικό έλεγχο τα ερμηνευτικά μας εργαλεία. Μέχρι ποιο βαθμό άραγε είναι εφικτή η «ανάγνωση» της εικόνας; Πόσο τελικά μπορεί να στηριχτεί θεωρητικά η γνωστή αναλογία εικόνας-κειμένου; Προχωρώντας ακόμη παραπέρα: γιατί ειδικά για την περίπτωση της Αφαίρεσης η αναλογία αυτή είναι τόσο δημοφιλής ήδη από τα πρώτα βήματα του κινήματος (για παράδειγμα στα γραπτά του Kandinsky) αν και εμφανώς προβληματική;
Περιγραφή
Λέξεις-κλειδιά
Θεματική κατηγορία
Παραπομπή
Σύνδεσμος
Γλώσσα
Εκδίδον τμήμα/τομέας
Όνομα επιβλέποντος
Εξεταστική επιτροπή
Γενική Περιγραφή / Σχόλια
Ίδρυμα και Σχολή/Τμήμα του υποβάλλοντος
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Σχολή Καλών Τεχνών. Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης