Γιάννης Παπαϊωάννου: Μουσικολογική και γλωσσολογική ανάλυση στα τραγούδια του συνθέτη κατά τις περιόδους 1937 – 1940, και 1946 – 1958. Ο όρος του «ρεμπέτη» και του «λαϊκού» συνθέτη και στιχουργού μέσα από τον προσδιορισμό των παραπάνω εννοιών και τον εντοπισμό τους στο έργο του Παπαϊωάννου
Φόρτωση...
Ημερομηνία
Συγγραφείς
Τότσης, Βαγγέλης
Τίτλος Εφημερίδας
Περιοδικό ISSN
Τίτλος τόμου
Εκδότης
Τ.Ε.Ι. Ηπείρου, Σχολή Καλλιτεχνικών Σπουδών, Τμήμα Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής
Περίληψη
Τύπος
Είδος δημοσίευσης σε συνέδριο
Είδος περιοδικού
Είδος εκπαιδευτικού υλικού
Όνομα συνεδρίου
Όνομα περιοδικού
Όνομα βιβλίου
Σειρά βιβλίου
Έκδοση βιβλίου
Συμπληρωματικός/δευτερεύων τίτλος
Περιγραφή
Η συγκεκριμένη πτυχιακή έχει ως κύριο άξονα ανάλυσης το συνθέτη και στιχουργό Γιάννη
Παπαϊωάννου. Σαφώς και αυτή η εργασία δίνει την μεγαλύτερη βαρύτητα στο μουσικολογικό και
γλωσσολογικό κομμάτι των τραγουδιών του συνθέτη - στιχουργού, με σκοπό την ανάδειξη
στοιχείων που θα μας επιτρέψουν να κάνουμε λόγο για πιθανό ύφος του Παπαϊωάννου σε δύο
διαφορετικές χρονικά περιόδους που ηχογραφεί ο τελευταίος (1937 – 1940 και 1946 – 1948).
Βέβαια, επειδή για να προκύψουν ασφαλή επιστημονικά συμπεράσματα η μουσική δεν πρέπει να
αποκόπτεται κατά τη διάρκεια της μελέτης από κοινωνικά, ιστορικά, πολιτικά και οικονομικά
στοιχεία, έτσι και στην παρούσα έρευνα θα υπάρχουν οι αντίστοιχες αναφορές. Συνολικά η
πτυχιακή χωρίζεται σε τρία μεγάλα κεφάλαια ενώ και αυτά αντίστοιχα διαιρούνται σε ενότητες για
λόγους διευκόλυνσης στην ανάγνωση όπως και για ακριβέστερη εξήγηση και ανάλυση.
Το πρώτο κεφάλαιο λοιπόν, είναι το κομμάτι της έρευνας που παρουσιάζεται σε σύντομη
μορφή το βιογραφικό του καλλιτέχνη. Στην συνέχεια υπάρχουν ενότητες σχετικές με ιστορικά
στοιχεία γύρω από το ρεμπέτικο όπως μας έχουν προσφερθεί από βιβλιογραφικές και όχι μόνο,
πηγές που θα συναντήσουμε πιο συγκεκριμένα κατά την ανάγνωση των κεφαλαίων. Ακολουθεί
μετά την περιοδολόγηση, η ανάλυση του όρου ρεμπέτικο ως αστικό λαϊκό είδος με κύρια
συνισταμένη την σημασία του όρου μέσα από τις κοινωνιολογικές μελέτες. Οριοθετούνται έννοιες
γύρω από το λαϊκό τραγούδι κατά αυτόν τον τρόπο με μεγαλύτερη ακρίβεια, ενώ ακολουθεί η
ενότητα στην οποία μελετώνται άλλες μορφές λαϊκής τέχνης που προϋπήρξαν του ρεμπέτικου ή
συνυπήρξαν με αυτό και η ανάλυση τους βοηθά στη κατανόηση της αστικής λαϊκής κουλτούρας
κυρίως από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τα μέσα του 20ου. Παρατηρούμε ποια είναι η σχέση
και η επιρροή που ασκούν στο έργο του Παπαϊωάννου η καντάδα και η επιθεώρηση. Πρέπει να
γίνει σαφές ότι ο τρόπος δόμησης των ενοτήτων στο συγκεκριμένο κεφάλαιο δεν ακολουθεί
ιστορική συνέπεια. Άλλωστε σκοπός δεν είναι μια καθαρά ιστορική μελέτη γύρω από την εξέλιξη
του ρεμπέτικου και τις αντιστοιχίες που θα παρατηρηθούν στο έργο του Παπαϊωάννου. Στόχος είναι
η κατανόηση όρων με αυστηρά μεθοδολογικά εργαλεία (κυρίως κοινωνιολογικά ).
Στο δεύτερο κεφάλαιο που αφορά τη γλωσσολογική ανάλυση, υπογραμμίζεται ο ρόλος μιας
τέτοιας μελέτης που ακολουθεί συγκεκριμένα μοντέλα που δεν μένουν μόνο στην ετυμολογική
έννοια του όρου ρεμπέτικου. Το συγκεκριμένο κεφάλαιο επικεντρώνεται γύρω από την
θεματολογική εξέταση στους στίχους των τραγουδιών. Σε ένα σύνολο τραγουδιών που μελετώνται
για τον Παπαϊωάννου και για τις δύο περιόδους που ηχογραφεί ( 1937 – 1940 και 1946 – 1958 ),
αποπειράται ο εντοπισμός στοιχείων που αναδεικνύουν τελικά στοιχεία του αστικού λαϊκού
τραγουδιού όπως έχουν αναλυθεί στο πρώτο κεφάλαιο και έχουν εντέλει φανερωθεί στο ρεμπέτικο τραγούδι. Επίσης, παρατηρούμε μέσω των θεματολογικών κατηγοριών που γίνονται με πίνακες και
αναλυτικά στατιστικά στοιχεία, πως ο Παπαϊωάννου κατά την δεύτερη κυρίως μέσω των στίχων
του εκφράζει τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις που είναι πιο έντονες για την δεκαετία του 50΄. Είναι
επίσης πολύ ξεκάθαρο από τους στίχους και τη θεματολογία και τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο
Παπαϊωάννου, ότι εκφράζει ένα διαφορετικό πλαίσιο δημιουργίας και επιτέλεσης της λαϊκής
αστικής μουσικής, ξεφεύγοντας από τα όρια των δύο πρώτων περιόδων του ρεμπέτικου και ανοίγει
με αυτόν τον τρόπο τον δρόμο για το ρεμπέτικο, ώστε να γίνει ευρύτερα γνωστό και πιο οικείο όχι
μόνο στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Δεν παραλείπεται σε αυτό το κεφάλαιο και η ανάλυση
της μορφολογίας των στίχων, δηλαδή πραγματοποιείται μια εξέταση που αντιμετωπίζει τα κείμενα
και λογοτεχνικά. Ποιο είναι το μέτρο των στίχων, ο ποιητικός ρυθμός, οι επαναλήψεις των στίχων
και η εμφάνιση του ρεφρέν κατά την δεύτερη περίοδο δημιουργίας του Παπαϊωάννου, αποτελούν
σίγουρα αναπόσπαστα μέρη για την απόπειρα εξέτασης της έρευνας που φανερώνει και άλλες
διαφοροποιήσεις του στιχουργού στην πορεία του, ή κάποιες συνηθισμένες τακτικές δημιουργίας
του στο συγκεκριμένο σημείο που παρατηρούνται και σε άλλους συνθέτες, παράλληλους χρονικά.
Το τρίτο κεφάλαιο είναι το κυριότερο της έρευνας καθώς αποτελείται και από τις περισσότερες
σελίδες. Είναι το κομμάτι της εργασίας που αναλύονται μουσικολογικά χαρακτηριστικά του
συνθέτη και πάλι κατά τις δύο περιόδους που ηχογραφεί. Μέσω των αναλυτικών στατιστικών
στοιχείων που πηγάζουν από την συστηματική χρήση πινάκων, συγκρίνονται ανά ενότητα μουσικά
στοιχεία όπως η φόρμα, η ενορχήστρωση, ο ρυθμός, και οι δρόμοι που χρησιμοποιεί που
αναλύονται μεθοδικά και επεξηγηματικά. Πολλά τραγούδια καταγράφονται με τη μορφή
παρτιτούρας με σκοπό την λεπτομερή ανάλυση στοιχείων που μπορεί τελικά να καθορίζουν το
μουσικό ύφος του συγκεκριμένου καλλιτέχνη. Για κάθε ενότητα προκύπτουν και παρουσιάζονται
συμπεράσματα που συγκρίνουν τις δύο περιόδους μουσικά και φανερώνουν την εξέλιξη του
Παπαϊωάννου ως συνθέτη εφόσον αυτή υπάρχει.
Η παρούσα έρευνα προσπαθεί να δώσει νέα ερεθίσματα σχετικά με την ανάλυση συνθετών του
ρεμπέτικου και γενικότερα του αστικού λαϊκού τραγουδιού με κύρια μεθοδολογικά εργαλεία της
εθνομουσικολογίας και της κοινωνιολογίας. Στόχος εντέλει είναι ο προσδιορισμός στοιχείων με
παράδειγμα ενός συνθέτη και η γέννηση έγκυρων επιστημονικά συμπερασμάτων γύρω από το
ρεμπέτικο που δεν θα αντλούνται βεβαίως μόνο μέσα από τις λαογραφικές έρευνες και τα βιβλία με
τα ανθολόγια για τα ρεμπέτικα τραγούδια, που σαφώς έχουν διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στην
διάδοση του ρεμπέτικου τραγουδιού και στην διατήρησή του.
Βέβαια, οι προβληματικές είναι φυσικό να είναι αρκετές και στην παρούσα μελέτη, εφόσον
επιχειρείται εν μέρει η οριοθέτηση της λέξης ρεμπέτικο μέσα από ένα παράδειγμα πολύ σημαντικού
συνθέτη. Σημαντικό ρόλο παίζει ότι η βιβλιογραφία που χρησιμοποιείται είναι συμβατική και ο αριθμός των βιβλίων που επιχειρούν να αναλύσουν με μουσικολογικά κριτήρια το ρεμπέτικο είναι
ιδιαίτερα περιορισμένος. Αν δεν επιτεύχθηκε η ανάλυση και ο προσδιορισμός συγκεκριμένων
συμπερασμάτων και γενικότερα των στόχων που προαναφέρθηκαν, ελπίζουμε ότι μέσω της
συγκεκριμένης έρευνας δίνονται νέα ερεθίσματα σχετικά με την μουσικολογική κυρίως μελέτη
συνθετών του ρεμπέτικου σε συνδυασμό πάντα με το εκάστοτε κοινωνικό πλαίσιο.
Περιγραφή
Λέξεις-κλειδιά
Παπαϊωάννου Γιάννης, Ρεμπέτικα, Έλληνες συνθέτες
Θεματική κατηγορία
Παπαϊωάννου , Γιάννης , 1914-1972, Συνθέτες -- Ελλάδα -- Βιογραφία, Ρεμπέτικα τραγούδια
Παραπομπή
Σύνδεσμος
Γλώσσα
el
Εκδίδον τμήμα/τομέας
Τ.Ε.Ι. Ηπείρου, Σχολή Καλλιτεχνικών Σπουδών, Τμήμα Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής
Όνομα επιβλέποντος
Κοκκώνης, Γεώργιος
Εξεταστική επιτροπή
Γενική Περιγραφή / Σχόλια
Ίδρυμα και Σχολή/Τμήμα του υποβάλλοντος
Τ.Ε.Ι. Ηπείρου
Πίνακας περιεχομένων
Χορηγός
Βιβλιογραφική αναφορά
Ονόματα συντελεστών
Αριθμός σελίδων
90
Λεπτομέρειες μαθήματος
item.page.endorsement
item.page.review
item.page.supplemented
item.page.referenced
Άδεια Creative Commons
Άδεια χρήσης της εγγραφής: Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Ελλάδα