Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του 16ου αιώνα στον ιερό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Καλαμπάκα
Φόρτωση...
Ημερομηνία
Συγγραφείς
Λυτάρη, Φανή
Τίτλος Εφημερίδας
Περιοδικό ISSN
Τίτλος τόμου
Εκδότης
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Περίληψη
Τύπος
Είδος δημοσίευσης σε συνέδριο
Είδος περιοδικού
Είδος εκπαιδευτικού υλικού
Όνομα συνεδρίου
Όνομα περιοδικού
Όνομα βιβλίου
Σειρά βιβλίου
Έκδοση βιβλίου
Συμπληρωματικός/δευτερεύων τίτλος
Περιγραφή
Η εντοίχια θρησκευτική ζωγραφική στην περιοχή της δυτικής Θεσσαλίας το τελευταίο τέταρτο του 16ου αιώνα δεν έχει μελετηθεί συστηματικά. Η έξαρση της εκκλησιαστικής οικοδομικής δραστηριότητας και η συνακόλουθη ανάπτυξη της μνημειακής της ζωγραφικής που διαπιστώνεται κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο, αποτελεί απότοκο της θρησκευτικής παράδοσης, εξαιτίας των Μονών των Μετεώρων, που αποτελούν μεγάλο κέντρο του Χριστιανισμού και συνακόλουθα του προνομιακού φορολογικού καθεστώτος που απέκτησε η περιοχή της Θεσσαλίας στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα. Γενικότερα στις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα, οι συνθήκες για τη διακόσμηση ναών στη Θεσσαλία είναι εξαιρετικά ευνοϊκές. Στην παρούσα διατριβή παρουσιάζεται η τέχνη των ζωγράφων που αναφέρονται στην κτιτορική επιγραφή, Νεόφυτος (γιος του Θεοφάνη Στραλίτζα-Μπαθά) και Κυριαζής, μέσα από την αναλυτική μελέτη του τοιχογραφικού διακόσμου, ενώ χρησιμοποιούνται ως συγκριτικό υλικό πρωτίστως τα ενυπόγραφα έργα του Θεοφάνη και δευτερεύοντος των υπολοίπων κρητικών μνημείων του Αγίου Όρους, των Μετεώρων και της γύρω περιοχής. Επιχειρείται εύρεση μνημείων επηρεασμένων από την τέχνη του εξεταζόμενου ναού και αναφέρεται ό,τι καινούργιο υπάρχει προς έρευνα. Η διατριβή διαρθώνεται σε οκτώ κεφάλαια. Στο πρώτο αποτυπώνεται το γενικό ιστορικό πλαίσιο της δυτικής Θεσσαλίας, προσεγγίζεται η επισκοπή Σταγών και παρουσιάζεται το ιστορικό γίγνεσθαι και η καλλιτεχνική δραστηριότητα στην περιοχή κατά τον όψιμο 16ο αιώνα. Στο δεύτερο κεφάλαιο ακολουθεί σύντομη αρχιτεκτονική περιγραφή του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και αναλύονται οι επιγραφές. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται και ερμηνεύεται το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται συστηματική εικονογραφική ανάλυση. Στο πέμπτο κεφάλαιο εξάγονται συμπεράσματα για τα εικονογραφικά πρότυπα των ζωγράφων. Στο έκτο και έβδομο κεφάλαιο εντάσσονται τα συμπεράσματα της μελέτης που αφορούν στη γενική θεώρηση του διακόσμου από τεχνοτροπική άποψη και επιχειρείται προσέγγιση στην τέχνη των ζωγράφων του ναού. Στο όγδοο και τελευταίο κεφάλαιο, σε μια προσπάθεια προσδιορισμού της καλλιτεχνικής διαδρομής των δύο ζωγράφων και λαμβάνοντας υπόψη το μέχρι στιγμής δημοσιευμένο υλικό, προσδιορίζεται το καλλιτεχνικό τους ιδίωμα. Τέλος, διαπιστώνεται η ύπαρξη του ενός εκ των δύο και σε άλλα μνημεία της περιοχής. Το ζωγραφικό συνεργείο, υπό τις εντολές του επικεφαλής αγιογράφου, αναπτύσσει συμμετρικά τις συνθέσεις. Διαπιστώνεται ότι ο Νεόφυτος και ο Κυριαζής συνεχίζουν το εικονογραφικό ευρετήριο της κρητικής σχολής, με ιδιαίτερη προτίμηση στις επιλογές του Θεοφάνη και λιγότερο σε αυτές του Τζώρτζη. Υπεύθυνος ζωγράφος για το όλο σύνολο ήταν ο Νεόφυτος, καλλιτέχνης προερχόμενος όχι απλά από περιβάλλον αγιογράφων, αλλά γιός ενός μεγάλης φήμης ζωγράφου και βασικού εκπρόσωπου σχολής. Η καλλιτεχνική του προσωπικότητα σαφώς διαμορφώνεται ξεκάθαρα από την τέχνη του πατέρα του˙ ωστόσο δεν αρκείται στο να μεταφέρει απλώς τα εικονογραφικά θέματα όντας ένας απλός φορέας μιας ζωγραφικής τέχνης, αλλά εμφανίζεται προοδευτικός. Πρόκειται για έναν άξιο της προσοχής μας ζωγράφο, ο οποίος μας υποχρεώνει να αναθεωρήσουμε στερεότυπες απόψεις σύμφωνα με τις οποίες η ζωγραφική στα τέλη του 16ου αιώνα στερείται δημιουργικής δύναμης και προσλαμβάνει χαρακτήρα λαϊκό.
The religious frescoes of late-16th century western Thessaly have not heretofore been studied systematically. The evident post-byzantine boom in church construction, and the subsequent development of monumental art are a result of the area’s religious tradition, driven by the monasteries of Meteora, which were a major center of Christianity, and of the privileged taxation status bestowed upon the region of Thessaly in the first half of the 16th century. The conditions formed in the final decades of the century are exceptionally favorable for the decoration of churches in Thessaly. The present dissertation presents the art of the painters mentioned in the donor inscription, Neophytos (son of Theofanes Strelitzas-Bathas) and Kyriazes, through exhaustive study of the church’s wall decoration. Comparative material is chiefly drawn from Theofanes’ previous signed works but also those works in the other Cretan monuments of Mt. Athos, Meteora and the surrounding region. An attempt is made to discover monuments influenced by the art of the church under examination, along with mentions of any new elements for study. The dissertation is organised into eight chapters. The first chapter details the wider historical context of western Thessaly, examines the bishopric of Stagoi and presents the historical timeline and the artistic activities in the region during the late 16th century. The second chapter is devoted to a description of the church’s architecture and an analysis of its inscriptions. The church’s iconographical program is presented in the third chapter. A detailed iconographical analysis is the subject of the fourth chapter. The fifth chapter draws conclusions on the artists’ iconographical models. The sixth and seventh chapters include the conclusions of a study concerning the general consideration of the decoration from a style perspective, and an attempt is made to approach the art of the church’s artists. The eighth and final chapter consists of an attempt to delineate the artistic career of the two painters, whose artistic idiom is defined through the study of published material. Finally, the presence of one of the two is ascertained in other monuments of the region. The painters’ workshop, under the command of the head hagiographer, develops the compositions symmetrically. It becomes apparent that Neophytos and Kyriazes continued the iconographical repertoire of the Cretan school, with a preference for the choices of Theofanes over those of Tzortzes. The artist responsible for the project was Neophytos, who was descended not just from a simple hagiographer’s environment, but who was the son of a renowned artist and major representative of the school. His artistic personality was clearly developed through his father’s art, though he was not content to merely transfer the iconographical subjects as a simple representative of an art form; rather, he took the art one step further. This is an artist worthy of our attention, who compels us to re-evaluate established views according to which art in the late 16th century lacked creative drive and assumed a folk character.
The religious frescoes of late-16th century western Thessaly have not heretofore been studied systematically. The evident post-byzantine boom in church construction, and the subsequent development of monumental art are a result of the area’s religious tradition, driven by the monasteries of Meteora, which were a major center of Christianity, and of the privileged taxation status bestowed upon the region of Thessaly in the first half of the 16th century. The conditions formed in the final decades of the century are exceptionally favorable for the decoration of churches in Thessaly. The present dissertation presents the art of the painters mentioned in the donor inscription, Neophytos (son of Theofanes Strelitzas-Bathas) and Kyriazes, through exhaustive study of the church’s wall decoration. Comparative material is chiefly drawn from Theofanes’ previous signed works but also those works in the other Cretan monuments of Mt. Athos, Meteora and the surrounding region. An attempt is made to discover monuments influenced by the art of the church under examination, along with mentions of any new elements for study. The dissertation is organised into eight chapters. The first chapter details the wider historical context of western Thessaly, examines the bishopric of Stagoi and presents the historical timeline and the artistic activities in the region during the late 16th century. The second chapter is devoted to a description of the church’s architecture and an analysis of its inscriptions. The church’s iconographical program is presented in the third chapter. A detailed iconographical analysis is the subject of the fourth chapter. The fifth chapter draws conclusions on the artists’ iconographical models. The sixth and seventh chapters include the conclusions of a study concerning the general consideration of the decoration from a style perspective, and an attempt is made to approach the art of the church’s artists. The eighth and final chapter consists of an attempt to delineate the artistic career of the two painters, whose artistic idiom is defined through the study of published material. Finally, the presence of one of the two is ascertained in other monuments of the region. The painters’ workshop, under the command of the head hagiographer, develops the compositions symmetrically. It becomes apparent that Neophytos and Kyriazes continued the iconographical repertoire of the Cretan school, with a preference for the choices of Theofanes over those of Tzortzes. The artist responsible for the project was Neophytos, who was descended not just from a simple hagiographer’s environment, but who was the son of a renowned artist and major representative of the school. His artistic personality was clearly developed through his father’s art, though he was not content to merely transfer the iconographical subjects as a simple representative of an art form; rather, he took the art one step further. This is an artist worthy of our attention, who compels us to re-evaluate established views according to which art in the late 16th century lacked creative drive and assumed a folk character.
Περιγραφή
Λέξεις-κλειδιά
Κοίμηση Θεοτόκου, Ναός, Τοιχογραφίες, Ζωγράφοι, Θεσσαλία, Νεόφυτος, Θεοφάνης, Κυριαζής, Καλαμπάκα, Μετέωρα, Dormition of the Virgin, Temple, Wall paintings, Painters, Thessaly, Neophyte, Theophanis, Kyriazes, Kalambaka, Meteora
Θεματική κατηγορία
Τοιχογραφίες και διακόσμηση -- Ελλάδα
Παραπομπή
Σύνδεσμος
Γλώσσα
el
Εκδίδον τμήμα/τομέας
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Όνομα επιβλέποντος
Μαντάς, Απόστολος
Εξεταστική επιτροπή
Μαντάς, Απόστολος
Σταυράκος, Χρήστος
Καζαμία-Τσέρνου, Μαρία
Αλεξάκης, Αλέξανδρος
Σέμογλου, Αθανάσιος
Παϊσίδου, Μελίνα
Στουφή-Πουλημένου, Ιωάννινα
Σταυράκος, Χρήστος
Καζαμία-Τσέρνου, Μαρία
Αλεξάκης, Αλέξανδρος
Σέμογλου, Αθανάσιος
Παϊσίδου, Μελίνα
Στουφή-Πουλημένου, Ιωάννινα
Γενική Περιγραφή / Σχόλια
Ίδρυμα και Σχολή/Τμήμα του υποβάλλοντος
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Πίνακας περιεχομένων
Χορηγός
Βιβλιογραφική αναφορά
Βιβλιογραφία : σ. 448-495
Ονόματα συντελεστών
Αριθμός σελίδων
501 σ.+ 306 σ.